محمد بن احمد ترمذیتِرمذی، محمد بن احمد، محدّث و فقیه شافعی در قرن سوم است. ۱ - مشخصاتدر باره سال ولادت وی اختلاف نظر هست، اما به احتمال زیاد در ذیحجّه ۲۱۰ به دنیا آمده است و از محل ولادت او نیز اطلاعی نیست. او در بغداد سکونت داشت، کنیه اش ابوجعفر و به ترمذی مشهور بود. [۱]
عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیة، ج۱، ص۱۴۳ـ۱۴۴، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷.
[۲]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۳، ص۷۷، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۳]
صفدی، ج۲، ص۷۰.
ترمذی در آغاز حنفی مذهب بود، اما در مسجدالنبی پیامبراکرم را در خواب دید و بر اثر آن به مذهب شافعی روی آورد، کتابهایی در مذهب شافعی نوشت و از عالمان بزرگ شافعی در عراق شد. [۴]
ابن خلکان، ج۴، ص۱۹۵ـ۱۹۶.
[۵]
ابن عماد، ج۲، ص۲۲۰.
[۶]
خطیب بغدادی، ج۱، ص۳۶۵ـ۳۶۶.
ترمذی از راویان ثقه بوده و ۲۹ سال حدیث نوشته است. او از افرادی همچون یحیی بن بُکَیر مصری و یوسف بن عَدی و رَبیع بن سلیمان روایت کرده است و افرادی همچون احمدبن کامل (الشَّجَری)، عبدالباقی بن قانع (ابن قانع) و احمدبن یوسف بن خَلاّ د (عَطّار) از وی روایت کرده اند. [۷]
ذهبی، ج۱۳، ص۵۴۶.
[۸]
احمدبن علی مقریزی، کتاب المقفّی ' الکبیر، ج۵، ص۲۸۵، چاپ محمد یعلاوی، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
[۹]
خطیب بغدادی، ج۱، ص۳۶۵.
عبادی [۱۰]
محمدبن احمد عبادی، کتاب طبقات الفقهاء الشافعیة، ج۱، ص۵۶ـ۵۷، چاپ گوستاو ویتستام، لیدن ۱۹۶۴.
او را در طبقه دوم از فقهای شافعی و در شمار کسانی که در حدیث منفردند، آورده است.ترمذی در آخر عمر دچار اختلال حواس شد. ۲ - خصوصیات اخلاقیدر باره او نوشته‌اند که پارسا و زاهد بود و به قوتی اندک اکتفا می‌کرد و از کسی چیزی درخواست نمی‌کرد. [۱۱]
خطیب بغدادی، ج۱، ص۳۶۶.
[۱۲]
ابن عماد، ج۲، ص۲۲۰.
[۱۳]
احمدبن علی مقریزی، کتاب المقفّی ' الکبیر، ج۵، ص۲۸۵ـ۲۸۶، چاپ محمد یعلاوی، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
۳ - تالیفاتاز آثار ترمذی کتاب اختلاف اهل الصلاة است، که در آن به عقاید کلامی اشاره کرده است. به نظر ابن صلاح، صاحب طبقات الفقهاء الشافعیه، ترمذی در این کتاب کمتر به آرای خود پرداخته است. [۱۴]
ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیة، ج۱، ص۸۳، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوة الجدیدة، ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷.
[۱۵]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۲، ص۱۸۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۴ - وفاتدر منابع سال وفات او محرّم ۲۹۵ ذکر شده است، اما از محل وفات او اطلاعی در دست نیست. [۱۶]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۶، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/ ۱۹۷۱.
[۱۷]
عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیة، ج۱، ص۱۴۳، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷.
[۱۸]
صفدی، ج۲، ص۷۰.
[۱۹]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۲، ص۱۸۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲. (۲) ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/ ۱۹۷۱. (۳) ابن خلّکان. (۴) ابن عماد. (۵) ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیة، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوة الجدیدة، ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷. (۶) عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیة، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷. (۷) خطیب بغدادی. (۸) ذهبی. (۹) عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶. (۱۰) صفدی. (۱۱) محمدبن احمد عبادی، کتاب طبقات الفقهاء الشافعیة، چاپ گوستاو ویتستام، لیدن ۱۹۶۴. (۱۲) احمدبن علی مقریزی، کتاب المقفّی ' الکبیر، چاپ محمد یعلاوی، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱. ۶ - پانویس
۷ - منابععبدالکریم محمدی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «تِرمذی»، شماره۳۷۹۲. |